Tychy (niem.Tichau) - to miasto przemysłowe położone na południu Polski, w województwie śląskim, w południowej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP)Od 20 września 2007 jest częścią Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (jest jednym z miast założycielskich). Tychy zajmują 26. pozycję pod względem liczby ludności w Polsce i 47 pod względem powierzchni.
Zameczek Myśliwski w Promnicach

  

Zameczek Myśliwski w Promnicach na początku XX wieku

Dworek Promniców w Promnicach został zbudowany w latach 1760-1766 przez ostatniego z Promniców, potomka starośląskiej szlachty, Jana Adama. Położony nieopodal Paprocan, po południowo-zachodniej stronie śródleśnego jeziora, czynił wrażenie zagubionego w lesie, przez co idealnie odpowiadał wymogom tego typu rezydencji.

Projekt, opracowany przez nadwornego architekta Promniców, Jana Jahne z Żar koło Żagania - zrealizował mistrz murarski Jan Dreisler i mistrz ciesielski Christian Fritze. Kamieniarkę wykonywał Jan Dreisler, czerpiąc kamień z kamieniołomu w Orzeszu.

W połowie XIX wieku nowi właściciele fidekomisu pszczyńskiego, Hochbergowie zaprzyjaźnieni z dworem cesarskim w Berlinie potrzebowali rezydencji leśnej odpowiadającej ich arystokratycznym aspiracjom.
Dlatego w szeroko zakrojonym programie budowlanym Jana Henryka XI Hochberga (tytułującego się Herzog von Pless) znalazł się i zamek myśliwski w Promnicach.

Zameczek Myśliwski w Promnicach obecnie

  Miał on stanąć na miejscu starego, chylącego się już ku ruinie dworku Promniców. Zadania podjął się królewski architekt, pełniący jednocześnie funkcję nadwornego architekta pszczyńskiego - Oliwer Pawelt (realizował on wiele innych budowli m.in. rozbudowę Browaru Książęcego w Tychach). Prace budowlane prowadzili miejscowi murarze, kamieniarze i cieśle. Jedynie przy wyposażeniu wnętrz korzystano z fachowców z Wrocławia, a nawet z Berlina.

Zameczek zrealizowany w stylu neogotyckim z widocznymi wpływami niemieckimi - w 1861 roku był gotowy.

Niedługo cieszył właścicieli. W niewyjaśnionych okolicznościach w dniu 24 września 1867 roku spłonął. Ubezpieczony w Śląskim Towarzystwie Przeciwpożarowym, odbudowany został dopiero w 1868 roku za sumę 3600 marek w złocie przez budowniczego J.Böehme z Pszczyny.

Obecnie w zameczku mieści się luksusowy hotel Hotel Noma Residence.

Pałac Promniców
 

Pałac Promniców

  Pałac ten został zbudowany w 1685 roku. Miał on początkowo charakter zamku myśliwskiego.
Od połowy XVII wieku istniał tam książęcy urząd leśny, któremu podporządkowano 5 miejscowych nadleśnictw i kilkadziesiąt leśniczówek.

W połowie XVIII wieku został odnowiony i przebudowany na pałac przez Hochbergów. Znajduje się on obok zabudowań Browaru Książęcego otoczony Parkiem Browarnianym.
Współcześnie pełni funkcje kulturalne, stanowiąc jeden z ciekawszych, zachowanych do dzisiaj śladów tego najstarszego okresu w historii osady.

Browar Książęcy i Obywatelski

  

Browar Książęcy

Został założony prawdopodobnie u schyłku XVI wieku (pomiędzy 1593 a 1613 rokiem), aczkolwiek pierwsze źródłowe wzmianki pochodzą z 1629 roku: "Ten folwark posiada znaczne prawo piwowarskie, można tu co tydzień piwo warzyć, przynosi przeto znaczną kożyść. Przedtem słodownia, browar wraz z miedzianym kotłem i wszelkimi naczyniami warzelnymi; może być bardzo dobrze wykorzystany dla bydła i innych potrzeb", "Ja Zygdfryd, pan z Promnic, pan na Pszczynie, dziedziczny pan Państwa Niemodlińskiego i na Kantersdorfie, zeznaję, że przyjołem (...) sławetnego Stanisława Staśkę ze Zbyneli (...) jako słodownika, piwowara i gorzelnika".

Razem z gorzelnią tyski browar dostarczał znaczącą część dochodów do książęcej kiesy. W drugiej połowie XVII wieku browar został wydzierżawiony, w 1724r. wrócił on pod zarząd panów na Pszczynie. W 1829 roku została zmodernizowana słodownia.

W roku 1861 rozopczął się bardzo intensywny rozwój, obok istniejącego browaru rozpoczęto budowę nowego, budowa nowego browaru trwała dwa lata. Nowo powstały kompleks składał się z warzelni, chłodni, słodowni, dwóch pęczarni, młynu do słodu, suszarni, lodowni i maszyny parowej o mocy 16 KM.

  

Browar Obywatelski

W 1890 r. w browarze wprowadzono oświetlenie elektryczne, został też wzbogacony o maszynę parową o mocy 40 KM, a w 1891 r. zasilanie z elektrowni w Kostuchnie oraz wybudowano oczyszczalnię ścieków. Rok później powiększono słodownię i zainstalowano w niej mechaniczną obracarkę. W 1893 r. browar zyskał połączenie kolejowe z dworcem w Tychach.

W 1897 roku spółka akcyjna Brieger Brauerei wybudowała Browar Obywatelski, który rozpoczął konkurencję z "Browarem Książęcym" (jednym z największych w ówczesnej Europie). Jednak już rok później oba browary podpisały porozumienie w sprawie jednolitych cen piwa. Konkurencja została zakończona w 1918 roku, kiedy to "Browar Książęcy" wykupił ponad 90 proc. akcji "Obywatelskiego".

W 1929 r. prestiż browarów znacznie wzrósł dzięki hucznym obchodom 300-lecia warzenia piw a w Tychach.

Ze względu na zadłużenie księcia wobec skarbu państwa polskiego, w roku 1934 ustanowiono zarząd komisaryczny w browarze "Książęcym", a dwa lata później w "Obywatelskim". Zarząd trwał do roku 1938, gdy powstała spółka "Książęce Browary S.A." w Tychach, której założycielami byli: książe pszczyński Jan Henryk XV i jego syn Aleksander. Spółka obejmowała browary "Książęcy" i "Obywatelski" w Tychach oraz "Browar Piwa Słodowego" w Siemianowicach.

W 1936 r. produkcja piwa wynosiła 140 tys. hektolitrów. 3 września 1939 roku po zajęciu Tychów przez Niemców nad browarem ustanowiono komisaryczne powiernictwo Rzeszy Niemieckiej. Browar Książęcy zmienił nazwę na "Fürstliche Brauerei A. G. In Tichau", a Obywatelski na "Bürgerliche Brauerei".

Po wyzwoleniu 27 stycznia 1945 roku browary zostały przejęte przez pracowników i 1 lutego 1945 znacjonalizowane, po niezbędnych naprawach produkcję wznowiono 6 marca 1945 roku. Efektem modernizacji, które w późniejszych latach przeprowadzono, był wzrost produkcji piwa do 402 tys. hektolitrów w 1950 r., 573 tys. hektolitrów w 1955r. i 899 tys. hektolitrów piwa w 1973 r.

W 1967 roku pod zarząd Browarów Tyskich oddano dwa browary będzińskie ("Zamkowy" i "Korona") oraz jeden sosnowiecki (Browar "Zamkowy"), który wkrótce zamknięto, gdyż nie nadawał się do remontu.

W 1975 r. połączono browary tyskie i zabrzańskie w jedno przedsiębiorstwo - Górnośląskie Zakłady Piwowarskie z siedzibą w Zabrzu. Samodzielność tyskie browary odzyskały 1 stycznia 1981 roku.      

W 1979 roku obok browaru wybudowano wytwórnię napoi, którą w 1998 browar sprzedał. Obecnie znajduje się tam wytwórnia napoi "Hop".

13 lipca 1992 roku browary tyskie stały się jednoosobową spółką Skarbu Państwa - Browary Tyskie Górny Śląsk S.A.
1 stycznia 1999 roku zamknięty został "Browar Obywatelski".

W kwietniu 1999 roku z połączenia Browarów Tyskich i LECH Browary Wielkopolskie powstała Kompania Piwowarska S.A.

Zajrzyj do działów: przemysł, Muzeum Piwowarstwa, podstawki

Kościół parafialny św. Marii Magdaleny
 

Kościół parafialny św. Marii Magdaleny

    Budowę tego kościoła zakończono w 1782 roku, chociaż plan budowy nowego, murowanego kościoła powstał jeszcze w roku 1769, za czasów ks. Andrzeja Józefa Tomickiego. Proboszczem w tym czasie był ks. Stanisław Kroczek.

Kościół w niezmienionej postaci przetrwał aż do roku 1906. W tym czasie dokonano tylko kilku napraw i renowacji. W 1822 r. przebudowano chór, w 1826 i 1857 r. odnawiane zostają organy przez odpowiednio Karola Kuttlera z Opawy i Volkmanna z Gliwic, w 1882 r. naprawiono dach na wieży głównej na której postawiono nowy krzyż.
W 1906 roku zakończono prace budowlane, w wyniku których poszerzono kościół o dwie nawy, zarazem zmieniając prezbiterium. Pojemność kościoła powiększyła się blisko trzykrotnie.
Przebudowa kościoła, który był za mały dla powiększającej się wsi była zasługą ks. Jana Kapicy (liczba parafian w 1860 r. wynosiła już 3525 osób).
Projekt i przebudowę wykonał Śliwka z Zabrza przy pomocy książęcego budowniczego Scheinerta.
Poświęcenia przebudowanego kościoła dokonał w r. 1907 ks. Stehr z Mokrego.

Po przyłączeniu Tychów do Polski, w 1929 roku ks. Jan Kapica zakończył dzieło rozbudowy: podwyższono wieżę, nadając kościołowi jego dzisiejszy wygląd (dawna wieża nie harmonizowała z nowa, dużą budowlą).
Wieżę poświęcono 1.IX.1929 r.

Do najbardziej zasłużonych kapłanów w tej parafii należeli ks. Karol Palica i ks. Jan Kapica.
Jan Kapica należał do najwybitniejszych śląskich duszpasterzy.

Huta Paprocka

Huta Paprocka

  Huta Paprocka znajduje się w Paprocanach. Została założona w XVIII wieku i wydobywała oraz przerabiała rudę żelaza do 1878 roku. Dla potrzeb huty stworzone zostało wyrobisko, które po zalaniu wodą z rzeczki Gostyni utworzyło Jezioro Paprocańskie. Obecnie jej budynki są użytkowane przez przedsiębiorstwo rybackie.


Młyn miejski z końca XIX w

Młyn miejski

  Budowę młynu przy ul. Starokościelnej zakończono w roku 1910, był to pierwszy parowy młyn w Tychach. Wcześniej na terenie Tychów istniały jedynie młyny wodne. Początkowo młyn miał powstać po drugiej stronie ulicy, ale ze względu na bliskość "Potoku tyskiego" (obawiano się podmokłego terenu) zmieniono jego pierwotną lokalizację. Budowę młynu prowadziła firma "Andre&Felldner", której nazwa jest wciąż widoczna na ankrach budynku. W latach 20-tych XX wieku doprowadzono do niego prąd elektryczny oraz nadano nazwę "Tychowski młyn elektryczny". Nad główną bramą widoczna jest jeszcze data rozpoczęcia działaności, chociaż napis różni się od oryginału. Nie zachowały się natomiast inicjały pierwszych właścicielei, Jana i Wiktorii Drob, zatynkowane w czasach upaństwowienia młynu. Umieszczone były one pod oknami na pierwszym pietrze, po obu stronach bramy. W roku 1946 młyn został, na mocy ustawy nacjonalizacyjnej, upaństwiowiony. Obecnie nadal istnieje i jest prywatny.